Denken in paradoxen

Als we toch met onze wortels bezig zijn…

Hoewel Søren Kierkegaard een inspirator van me is en ik veel waardering en warme genegenheid koester jegens Mattias Rouw 😉 wil ik ook graag wijzen op de Joodse wortels van de paradox. Als we vroeger iets dichter bij ons Joodse wortels waren gebleven dan hadden we dit misschien ook eerder mee kunnen nemen in onze traditie.

Alleen is het woord paradox nog erg gesitueerd in de menselijke beleving die de existentialist zal koesteren, terwijl polariteit meer een ontologische situatie weergeeft. Het hoort bij de menselijke staat om in polariteiten te leven, zegt mijn held Abraham Joshua Heschel dan ook in zijn “God zoekt de mens”
http://members.tele2.nl/heschel/1%20Het%20zelfbewustzijn%20van%20het%20jodendom/16.htm (regel 13)

Deze polariteit – die wij beleven als paradox – is volgens Heschel een wezenlijke uitdaging voor ons. Deze uitdaging houd niet alleen Heschel graag in stand, maar ook Kierkegaard.

Wij evangelischen die Israel hoog in het vaandel dragen, leken ons vaak niet echt te verdiepen in de Joodse bronnen waarin deze diepere “concepten” liggen die ons denken kunnen verrijken. Hooguit adopteerden wij Joodse gedachten in onze westerse concepten, terwijl wij er beter van worden wanneer we onze gedachten in Joodse concepten leren plaatsen. Wie is er nu de stam en wie is er nu geënt? Ik hoop dat dit mag veranderen.

Als deze verbinding niet gepaard gaat met echte interesse en meer wordt gefocust op de schematisering van de profetieën, de kandelaars, de Davidsterren en het grote kloppende verhaal ontstaat er een soort romantisering van onze wortels wat in mijn optiek nooit echt een gezonde relatie kan worden. Dat heb ik van dichtbij meegemaakt. Daarom mijn uitnodiging om behalve de “Kierkegaardwortel” en de Oosters-Orthodoxe wortel ons ook weer wat meer te later voeden door onze Joodse wortels. En dan niet met een kandelaar voor ons raam, maar met een schat aan Joodse wijsheid in ons hoofd en hart. En de Oosters Orthodoxe wijsheid mag er van mij ook bij.

Het synthesedenken is een vorm van beheersingsdenken die onze theologie vaak geen goed heeft gedaan en die het mysterie van de polariteit en de daarbij behorende verwondering vaak de das om heeft gedaan.

Dus medestrijders laten we de paradox en de polariteit weer herstellen en koesteren in de vezels van onze beleving. Het maakt het leven niet alleen spannender, maar het lijkt me ook een vorm van recht doen en respect voor de weerbarstige werkelijkheid en voor een heilig God die tot ons in polariteiten spreekt.

liefs,

Ronald

Ja, weer een feest van herkenning, Mattias! 🙂

Levinas (en ook Buber) plaatst de paradox of de polariteit ook nog eens heel fijnzinnig in het interpersoonlijke waardoor het mysterie (in de vorm van oneindigheid) weer een plek krijgt in de relatie.

Dan is het niet alleen van toepassing op onze verhouding tot de allerhoogste, maar ook heel dichtbij en onverwachts confronterend op onze verhouding met onze naaste. Ook daarin is de ander oneindig en mysterie, die respect afdwingt.

En zo vinden we onze weg naar vrijheid uit knellende evangelische beperkingen 😉

Het ga je goed!

De discussie hierboven tussen enkele ‘filosofen’ gaat mijn pet weliswaar te boven, maar wel vind ik het opvallend dat ik mezelf wel kan vinden in die wereld van paradoxen. Juist de laatste tijd op mijn blog wat ontboezemingen gedaan over de ‘paradox’ en het ‘mysterie’, om maar aan te geven dat wij niet alles kunnen begrijpen met onze logica. Dat we soms de hand voor de mond moeten slaan, in stilte en aanbidding ons moeten verwonderen over het ‘wonder’, over God, over zoveel variatie in de schepping. Laten we het Mysterie aanbidden en niet proberen te begrijpen. Daar zijn we veel te klein en beperkt voor.

@Matthias Is goed. Lijkt me gezellig. Maar misschien val ik in het echt wel enorm tegen 😉
De knellende evangelische beperkingen was ook met een knipoog in de context van vrijzinnig evangelisch. Maar dat neemt niet weg dat ik daarin veel heb gezien en meegemaakt wat als zodanig kan worden aangemerkt. Naast alle goeie dingen.
Je citaat vindt bij mij goede aarde =)

@Anton Dat nodigt uit om je blog te lezen. Het zullen niet mijn woorden zijn om het mysterie te aanbidden. Zelfs de paradox is voor mij nog een rationeel probleem. En rationaliteit is voor mij een achteraf verstaan wat in de relatie wordt gegeven. Dat is geen filosofische taal, maar ervaringstaal.

Het mysterie is voor mij de grootsheid die mijn ervaring te boven gaat en waarin God zich hult. Maar God is voor mij ook meer dan het mysterie. Of zoals Heschel het zegt: achter het mysterie is God. Het mysterie is aanwezig, maar dat is voor mij niet alleen iets vaags. Het is het punt waar mijn verstand moet stilstaan. Gods maakt zich ook kenbaar in hetgeen wij kunnen zien. Maar deze dingen kunnen wij niet doorzien. Dat geldt wat mij betreft ook voor Gods aanwezigheid in Jezus Christus.

Dan haal ik Heschel nog maar eens aan en zeg dan: “aanbidding is niet een uitschakeling van ons verstand, maar een ingeschakeld verstand dat moet erkennen dat God het ver te boven gaat.”

Zo zijn Gods liefde en gerechtigheid tot op zekere hoogte voor mij ervaarbaar, zichtbaar en uitvoerbaar maar ze zijn altijd groter dan ik verstand en mijn daden kan behappen.

Ik hoop dat ik niet te filosofisch ben, maar dat je er iets van kunt herkennen in jouw beleving.

vriendelijke groet,

Ronald

Dag Ronald. Nog even een reactie, want oei het gaat weer diep …. Ik ben altijd geinteresseerd geweest in filosofie, maar moet telkens ‘lossen’ omdat het al gauw te abstract wordt. Met een huis vol kinderen moet je ook rust hebben om gedachtenlijnen vast te houden c.q. te volgen. Vorig jaar ‘Filosofie voor dummies’ gelezen, kijk dat was meer mijn niveau. Korte, behapbare stukken, veel voorbeelden uit het dagelijks leven, heel veel citaten, een heldere lijn, uitlopend op de stelling van Pascal.
Ik ben gezegend met verstand, meer dan gemiddeld, al ben ik dan geen echte filosoof, maar ik weet dat er ergens een grens is aan dat kennen en kunnen. Een fout die ook de moderne wetenschap maakt, door te stellen dat God er niet kan zijn, want ze kunnen Hem niet onderzoeken.
God is van een heel andere dimensie, die van ons is maar zo beperkt. Geloven is nou juist je verstand en je gevoel loslaten, je overgeven aan God. God, die zich in het mysterie hult, als je dat zo mag stellen, doet dat omdat wij Hem met onze beperkingen niet aankunnen. Hij openbaart Zich naar ons niveau, ons denken, ons aanschouwen met geestelijke ogen. Niet omdat Hij zichzelf dan kleiner maakt, of zelfs van ons niveau is, maar juist om contact te zoeken.
Op mijn planning voor het vullen van mijn blog staat nog het onderwerp: “Transcedent en immanent”. Dat drukt daar iets van uit. Ik ben zelf nog aan het brainstormen hoe ik dat ga benoemen, maar het speelt al langer in mijn gedachten.
Ik citeer nog even een zin uit het citaat waar je naar verwijst in je eerste comment hierboven. Sprak me wel aan. “Verering van de rede is aanmatigend en verraadt een tekort aan begrip. Verwerping van de rede is lafheid en verraadt een tekort aan geloof’.” Soms moet je gewoon je hand voor je mond slaan en terugtreden. In verwondering. Natuurlijk hoeft je verstand dan niet stil te staan, maar het is ondergeschikt aan geloof. Omdat je verstand bij je dood sterft, en je geloof dan aanschouwen wordt. Aanschouwen van het Mysterie. Die dan, op dat moment (eeuwigheid) Zichzelf openbaren zal, maar dan blijft er nog een eeuwigheid nodig om meer en meer te weten te komen over de Eeuwige.

Heb het gelezen en inderdaad best interessant =)