De passieve God van het creationisme

Creationisten ontdoen de boodschap van Genesis en van de rest van de bijbelboeken van God, maken van God een passieve schepper in een ver verleden en sluiten andere christenen uit. Evert te Winkel uit zijn noodkreet, naar aanleiding van de film De Schepping, de aarde is getuige, waar Marthijn Keijzer vorige week over schreef.

Evert te Winkel

De bijbel is volgens vrijwel alle christelijke stromingen een boek over God. Veel stromingen beschouwen het overigens als meerdere boeken, wel allemaal over God. Deze notie is volgens mij noodzakelijk om iets van de bijbel te kunnen begrijpen. De gelovigen schreven in dit boek over de God waarin zij geloven, wij leren van hen weer hoe wij naar God kunnen kijken.

Wat kunnen wij dan leren over de wijze waarop Genesis ons vraagt om naar God te kijken? Net als de overige vier ‘Boeken van Mozes’ -samen vormen zij de Thora-, is het boek Genesis samengesteld uit verschillende al dan niet geschreven tradities. De eerste hoofdstukken van Genesis zijn geschreven tijdens of kort na de Babylonische ballingschap. Genesis 1, als eerste, handelt over de verhouding van God ten opzichte van de andere goden, waaronder die van de Perzen.

Wanneer God de goden van zon, maan en sterren schept is God meer dan de goden van zon, maan en sterren. Ver staat deze God daarboven, die God die alles maakt en steeds ziet hoe goed dat is. En als kroon op de schepping maakt God de mens. En terwijl God van de goden van zon, maan en sterren zegt dat zij goed zijn, maakt hij de mens meer dan de goden: Zij zijn zeer goed. En de mens moet heersen over de schepping.

De eerste hoofdstukken van Genesis plaatsen de mens bijna op het niveau van God: scheppende wezens die heersen over de schepping. En zelfs wanneer zij (in Genesis 3) zondigen laat God hen niet achter met kleren van vijgenbladeren, maar doodt God dieren en maakt daar kleding van. Het is alsof God zegt: ‘Jullie moeten het paradijs verlaten, maar ik ga met jullie mee’.

Die boodschap, dat God niet aan een plaats gebonden is maar met de mens meegaat, zit diep in het ‘DNA’ van het jodendom. Ook in het christendom komen we deze gedachte steeds terug, zoals bij Augustinus’ “Mijn hart is onrustig tot het rust vindt in U” en het Immanuël: ‘God met ons’. Ook bij Kaïn komen we deze gedachte weer terug. Kaïn, lezen we, heeft net zijn broer gedood en wordt weggestuurd. Kaïn is bang dat hij gedood wordt door andere mensen. Als je je gaat afvragen welke andere mensen hem dan hadden moeten doden, tenslotte waren volgens letterlijke lezing van de bijbel alleen Adam en Eva nog over, dan mis je het hele doel van het verhaal. God geeft Kaïn een teken waaruit blijkt dat God Kaïn nabij is.

Als God zelfs voor een man als Kaïn, die zijn broer doodde, wil zorgen en hem nabij wil zijn, dan denk ik dat wij mogen geloven dat Gods’ genade enorm is en onafhankelijk van onze daden. De creationisten, dat zagen wij in de film De Schepping, de aarde bewijst het, doen echter het tegenovergestelde. Om iedereen te overtuigen net als zij op zaterdag de sabbat te houden gaan zij de theologische lezing tegen om deze te vervangen voor een historiserende lezing. Daarmee ontdoen zij Genesis van haar boodschap en God van zijn genade.

Zelfs deze strenge donderpreek van mij maakt het creationisme nog niet abject. Wat het creationisme het meest verwerpelijk maakt zijn de passiviteit die God volgens hen nu tentoonspreidt en het feit dat zij andere christenen buitensluiten. Om te beginnen de eerste objectie. Volgens de creationisten was God toen schepper, zo’n zesduizend jaar geleden. Zesduizend jaar geleden stopte God met scheppen, hij rustte en grijpt alleen soms nog in in de natuur en in de levens van mensen.

Volgens het scheppingsverhaal rustte God echter op de zevende dag. En wat deed hij op de achtste? Rustte God toen nog steeds? Nee, geloven christenen: God is tot op de dag van vandaag schepper van hemel en aarde en van alles wat leeft. Het scheppen is niet gestopt op dat punt in de geschiedenis,  maar God is in het begin begonnen met scheppen en doet dat tot op de dag van vandaag, net zoals hij tot op de dag van vandaag dichtbij de mens blijft.

De reden dat creationisten het scheppingsverhaal willen beperken tot een verhaal over de oorsprong van alles komt door een gebrek aan vertrouwen in de bijbel en in God. In een wereld waarin de natuurwetenschappen steeds meer de opinie beheersen en het lijkt alsof theologie en geloof zich aan deze natuurwetenschappen aan moeten passen is de beweging van het creationisme om de natuurwetenschappen, in dit geval met name de biologie, aan de theologie en het geloof aan te passen. Om dit te doen moeten ze het geloof wel verwoorden in de termen van de natuurwetenschappen.

Er wordt dan over het geloof in schepping gesproken als over een al dan niet aannemelijke theorie, met een genetische bewijsvoering, onderbouwing in de  aardlagen met fossielen die het creationisme zouden ondersteunen. En God dan? Doet God dan niet meer mee? Is het creationisme en de propaganda voor het zevendedagsadventisme het waard om God te verliezen? Is de biologie dan ‘heer van de sabbat’ en niet Jezus?

En wie niet in het creationisme gelooft? Die is volgens de creationisten gedoemd om via een hellend vlakargument uiteindelijk van al het geloof afscheid te nemen. Nee, zeg ik, niet wie het creationisme verwerpt neemt afscheid van het geloof, dat doen juist de creationisten.