Excuses van de evangelische beweging aan de traditionele kerken zou volgens evangelisch christen Evert te Winkel niet alleen gepast zijn, maar is zelfs een minimale eis. De evangelische kerk kan volgens Te Winkel namelijk niet zonder de traditionele geloofsgemeenschappen.
Sinds het begin van de evangelische beweging is deze steeds meer toonaangevend geworden, in heel de christelijke wereld, waaronder Nederland. Ideeën uit de evangelische beweging vinden steeds meer weerklank buiten de evangelische wereld, bijvoorbeeld bij de gevestigde kerken. Er zijn drie initiatieven die ik graag wil bespreken die hier zijdelings mee te maken hebben, twee komen uit Engeland (en de Church of England), een derde komt, enigszins indirect, uit Nederland zelf. Deze drie ideeën bij elkaar maken dat één vraag zich onherroepelijk opdringt: Wanneer doet de evangelische beweging iets terug voor de gevestigde kerken?
HIS Church is een idee van Chris Wright, die betoogt dat de grootste gevaren voor de kerk niet van buiten de kerk komen, maar van binnen de kerk. Die gevaren zijn: 1. macht en trots, 2. populariteit en succes en 3. rijkdom en hebzucht. Daar tegenover stelt Wright nederigheid, integriteit en eenvoud, in het Engels netjes de letter HIS vormend.
Naast de drie gevaren in de kerk vindt Wright dat theologie en missie hand in hand gaan. Dat betoogt hij in zijn boek De bijbelse missie, maar ook in verschillende toespraken. Ik maak voor dit artikel veel gebruik van wat Jan Wolsheimer schrijft over een toespraak van Wright die het boek goed lijkt samen te vatten. In het boek wordt uitgebreider ingegaan op de rol van bijvoorbeeld Abraham en hoe hij en zijn nakomelingen tot zegen moeten zijn. Abraham moest een volk (vergelijk het met de gemeente, zegt Wright) vormen en tot zegen zijn (missie).
Wat Wright in feite doet is op vrij abstracte wijze het kerk-zijn herdefiniëren. Opnieuw richt hij onze aandacht op de manier waarop wij kerk dienen te zijn. Daarbij verwerpt hij duidelijk gemeentegroei als doel van de gemeente. Heel concreet gaat Wright hier nog niet op in. Wel geeft hij een tip voor kerken en de leiders: Leiders moeten weer leerlingen worden en de kerk en haar leden moeten heel het hart richting de Heer keren. Dat laatste is weer heel erg evangelisch.
Concreter is Fresh Expressions bij vernieuwend kerk-zijn. Mark Peter van der Bijl schreef al een uitstekende recensie van het gelijknamige boek. De kracht van deze beweging is dat het de gevestigde kerken niet verwerpt, zoals velen binnen de evangelische beweging willen, ook niet de traditionele kerken aan de evangelische beweging wil aanpassen, maar binnen één kerk, de anglicaanse kerk, ruimte wil bieden voor nieuwe uitingen van het geloof, met name voor buitenkerkelijken. Johan ter Beek pleit voor meer ruimte voor Fresh Expressions binnen de PKN en noemt betoogt dat de lokale gemeente en de meer doelgroep georiënteerde Fresh Expressions elkaar goed aanvullen:
“Sommige Fresh Expressions werken meer een nationale structuur van ordes. Hierin lijken ze op kloosterordes als de Benedictijners. Deze FE opereren op nationaal niveau en mogen een FE beginnen vanuit hun beweging zonder rekening te houden met lokale belangen. […] Toch ontstaan er wel mooie verbindingen tussen de ‘orde’ en de lokale kerk, juist omdat men het van elkaar accepteert. Ruimte schept verbinding.”
Wat duidelijk zichtbaar is, is dat deze beweging uiteindelijk bedoeld is om de kerk op te bouwen, niet specifiek om missie te bedrijven. Duurzaamheid is hier vele malen belangrijker dan groei. In de praktijk lastig, dat zeker. Beide initiatieven laten zien dat de invloed van de evangelische kerken binnen de traditionele kerken groeit. Daar is niets mis mee. Opvallend is wel dat de evangelische beweging op hoge toon meer eist.
Zo is speciaal voor de evangelische en charismatische kerken, die geen zitting wilden nemen in de oecumenische Raad van Kerken, een Global Christian Forum opgericht, waardoor de evangelische kerken wel kunnen meepraten, maar de andere kerken niet hoeven te erkennen. Inmiddels pleit PKN-scriba Bas Plaisier ook voor een Nederlandse tak van dit forum. Niets laat duidelijker zien hoe invloedrijk de evangelische beweging geworden is, ook in Nederland. Het wordt tijd om iets terug te doen.
De evangelische kerken zijn klein begonnen en hadden weinig invloed. Het is voorstelbaar dat zij toen weinig zin hadden in de Wereldraad, bang als zij waren om daarin hun stem niet te kunnen laten horen. Maar jarenlang hebben veel, gelukkig niet alle, evangelische kerkleiders de traditionele kerken verketterd. Dat zouden dode kerken zijn, zij zouden niet radicaal zijn of zelfs de Geest missen. Nu is de evangelische beweging groot geworden en nemen veel traditionele kerken (terecht) elementen van de evangelische kerken over. Nu duurt het al veel te lang voordat evangelisch Nederland met ruimhartige excuses naar de zo verguisde traditionele kerken komt.
De evangelische kerken zouden ook, om nog wat verder te gaan, hun dank mogen uitspreken over de theologische werken die steeds meer evangelische gelovigen in hun theologieopleiding gebruiken en voor de kerkvaders die door steeds meer evangelische christenen herontdekt worden. De evangelische en charismatische kerken verder moeten erkennen dat de huidige praktijk niet langer succesvol is. De structuur van kerken in de evangelische beweging is gebrekkig, de kerken hebben vaak te weinig een sociaal gezicht –zijn namelijk zeer individualistisch- en het aantal incidenten met manipulerende voorgangers is te groot.
Het enige mogelijke antwoord op de ontwikkelingen in het kerkelijk landschap en de open houding van de traditionele geloofsgemeenschappen naar de evangelische beweging, is een ruimhartig excuus.
12 reacties op “Excuses zouden gepast zijn”
Evert,
Je gebed is verhoord!
http://wapenveldonline.nl/artikel/820/het-is-ons-verlangen-iets-bij-te-dragen-aan-de-kerken/
en
http://www.nd.nl/artikelen/2009/januari/30/kerken-geen-energie-steken-in-verschillen
En wat te denken van dit goede initiatief?
http://79.170.88.19/~eenheid/index.php?id=7
Aardig geschreven artikel. Maar moet ’traditionele kerken’ niet eerder ’traditionele protestantse kerken’ zijn? Ik heb het idee dat dát vooral ‘communicerende vaten’ zijn.
@Anthony
Ook de Rooms Katholieke Kerk zit in zowel de Wereldraad van Kerken als in het Global Christian Forum. Ook geldt dat evangelische gelovigen over het algemeen niet veel van rooms katholieken moesten hebben, voor een deel overigens nog steeds. Verder is er niet alleen een evangelische beïnvloeding in de PKN (door het Evangelisch Werkverband), maar ook in de RKK (door de Katholieke Charismatische Vernieuwing).
Wat ik hier schrijf geldt in mijn ogen dus net zo goed voor de roomse kerken als voor de protestantse kerken. Natuurlijk is het zo dat de evangelische kerken vooral gegroeid zijn vanuit de traditionele protestantse kerken, maar daar gaat dit artikel verder niet over.
Ach, die excuses altijd.. Er is over en weer wat wantrouwen geweest tijdens de puberale fase van de evangelische beweging, zeker. Maar ’n beetje kerk kan wel toenadering zoeken zonder excuses. Anders zijn we eeuwig bezig!
@Alain
Maar is er toenadering als andere kerken niet ruimhartig erkend worden? Het probleem is vooral de evangelische beweging wel mee wil praten, maar andere kerken niet wil erkennen. Ook bijvoorbeeld met de doop zie je wel beweging bij de andere kerken, maar niet bij de evangelische beweging. Dat mis ik als evangelisch gelovige. Het gaat hier ook over excuses, maar in de eerste plaats over houding.
“Ook de Rooms Katholieke Kerk zit in zowel de Wereldraad van Kerken”
Nee, principiëel niet. 🙂
Overigens heb je trouwens wel gelijk; in landen waar de katholieke Kerk en de Evangelischen meer rechtstreekse concurrenten zijn, speelt de charismatische vernieuwing wel een rol. Maar misschien moet de Kerk dan op haar beurt haar excuses aanbieden dat ze dat soms voorstelt alsof ze het zelf bedacht heeft en dat de Evangelische variant slechts een pervertering ervan is.
“Ook geldt dat evangelische gelovigen over het algemeen niet veel van rooms katholieken moesten hebben, voor een deel overigens nog steeds.”
Gaat het dan werkelijk over de mensen of moeten ze niks hebben van de ideëen? Ik neem aan dat bij die groep vast het eerste wel heeft plaats gevonden, maar dat geldt voor katholieken ook. Daar ziet het vooroordeel er ongeveer zo uit: óf Evangelischen zijn én dom en hebben een grote muil en zijn een slechte kopie van de JG’s (dat gaat dan over de variant die zo ongeveer vind dat de Kerk de hoer van Babylon is) óf het zijn een stel relativistische wannabe-hippie’s (zeg maar EO Christenen) die de klok willen terugzetten naar de jaren ’70 met bandjes in de kerk e.d. Aardig, maar ook een beetje wereldvreemd. Dus dan zou een wederzijds excuus misschien beter op z’n plaats zijn. 😉
Als het wél over de ideëen; wel, wat is er dan veranderd? Als het grofweg gaat om een verschuiving van: ‘de katholieke Kerk is de hoer van Babylon’ naar: ‘we gooien de katholieke Kerk nu op één hoop met die dertigduizend protestantse denominaties’ is dat dan per saldo een vooruitgang? En is dat dan een excuus waard? Misschien wel, ik weet het niet… Vanuit een doctrinair oogpunt bezien wordt dan gewoon het ene probleem vervangen voor een m.i. ingewikkelder ander probleem. Maar misschien ben ik te negatief hierover. Ik ben in ieder geval benieuwd waar dat excuus dan precies uit zou moeten bestaan?
@Anthony
Je hebt gelijk, geen lid, werkt wel samen.
De PKN heeft in 2007 excuses aangeboden aan de evangelische beweging. Ik durf niet te beweren dat de Rooms Katholieke Kerk dat ook zou moeten doen. De evangelische beweging buiten de traditionele kerken komt toch vooral uit de protestantse kerken voort. Dat de evangelische geloven zowel van de hervormden/gereformeerden als de katholieken niet veel moesten hebben doet daar niets aan af. Ik schat persoonlijk tenminste de rol van de RKK hierin tamelijk beperkt in.
Mijn inschatting: geen van beide. Ik heb zelf vaak mensen horen afgeven op de RKK vanuit dat idee dat het Vaticaan de hoer van Babylon is, een idee waar ik zacht gezegd weinig mee heb 😉 maar helaas heb ik weinig inhoudelijke bezwaren tegen de RKK gehoord.
Misschien, maar daar wil ik als evangelische gelovige juist niet om vragen. Dat is juist wat ik de evangelischen verwijt: dat ze beweging verwachten van de andere kerken en willen dat deze kerken zich aan hen aanpassen.
Volgt nog in een aparte bijdrage. Deze werd al veel te lang 😉
De tegenstelling die je beschrijft is achterhaald!
http://www.refdag.nl/opinie/tegenstelling_reformatorisch_versus_evangelisch_achterhaald_1_650931
Of ligt het toch niet zo simpel?
http://www.refdag.nl/opinie/samenwerking_met_evangelischen_mag_niet_leiden_tot_devaluatie_gereformeerde_leer_1_651597
@Mark Peter,
Opvallend is deze passage in de laatste link:
Voordat een terugkeer ‘in de moederkerk’ mogelijk is, als we dat al zouden willen, liever mij namelijk een slecht idee, moeten beide kerken elkaar echt en openlijk als broeders en zusters erkennen. Te beginnen bij de evangelischen. Collectieve excuses, dus niet alleen op persoonlijke titel, lijken me een eerste noodzakelijke stap.
[…] uit het feit dat je elkaar voluit als broeders en zusters in Christus accepteert. Daarom is het onverteerbaar dat de evangelische kerken geen zitting nemen in de Raad van Kerken. Dat zou namelijk een erkenning […]