Mark Eikema
De verkiezingen van 12 september 2012 staan weer voor de deur. Drukke tijden voor ondergetekende. Mij wordt namelijk vaak verweten VVD te stemmen. Zowel vanuit linkse als vanuit christelijke hoek worden allerhande al dan niet kloppende beweringen gedaan die mij wegzetten als onnadenkend, egoïstisch of ronduit immoreel. Om niet in iedere (online) discussie al mijn overwegingen te moeten herhalen zet ik ze hier uiteen.
Ik behandel vijf uitspraken die ik vaak hoor in discussies over het liberalisme, waar ik mezelf onder schaar, en politiek links (De term links gebruik ik hier in de traditionele zin, met alle manco’s van dien), als tegenhanger van waar ik voor sta. Ik besef me dat dit, net als de termen arm en rijk, slechts twee uitersten van een enkel spectrum zijn, maar voor het doel van dit stuk volstaat het naar mijn bescheiden mening. Daarmee bespreek ik een hoop niet, maar het lijkt me een goed begin. Ik realiseer me goed dat ik de waarheid niet in pacht heb; wees het gerust niet met me eens. De democratische vrijheid is een groot goed.
1. Het socialisme is sociaal
Deuren in huizen: er is niks sociaals aan het socialisme. Samenleven, mededogen en uitdelen is iets dat uit mensen moet komen, niet iets dat de overheid zogenaamd namens de burger zou moeten doen. Zolang we dit als een taak van de overheid zien zal de ontvanger geen dankbaarheid ervaren, en daar vanuit ook geen sympathie krijgen met anderen. ‘Hun’ hebben maar voor ‘ons’ te zorgen.
Dit ervaar ik bij de Voedselbank en bij het jongerenwerk op Kanaleneiland. Bij dat laatste ben ik door de jongeren bekogeld met appels omdat de geboden activiteiten ze niet aanstonden. En omdat ik naar hun idee geld kreeg voor dit vrijwilligerswerk moest ik ook niet klagen over de fysieke en verbale bedreigingen. Bij de Voedselbank maken we mee dat iemand al ‘Godverdomme’ roepend een beker yoghurt door de ruimte gooit ‘omdat er weer geen koffie in het pakket zit’.
Achter deze ervaringen zit een hele cultuur die we in Nederland hebben opgebouwd. ‘Hun’ hebben maar voor ‘ons’ te zorgen, en als dat niet naar tevredenheid gebeurt kun je heel hard klagen maar niemand hoort je. Zodra mensen echter merken dat hulp niet van een anomieme entiteit als de overheid komt maar van mensen, dan verandert er iets. Delen wordt dan iets gezamenlijks, iets sociaals, in plaat van een handeling door een bureaucratisch, log, onpersoonlijk en duur overheidsorgaan. Hierin zie ik overigens een grote opdracht voor de kerken en moskeeën in Nederland.
2. Het is allemaal de schuld van de banken
We kunnen er niet omheen dat de banken een groot aandeel hebben in de economische crisis waar we ons momenteel in bevinden. Wie de documentaire Inside Job heeft gezien of het boek Crisiseconomie van Nouriel Roubini kent, weet dat een te sterke bank met zelfzuchtige mensen aan het roer geheid voor problemen zorgt. Wat ons in deze redt is dat er een (semi-)neutrale overheid is om op terug te vallen. Absolute macht zal een bank niet krijgen, en daar mogen we dankbaar voor zijn.
De geschiedenis geeft ons een hoop andere en vooral ernstiger voorbeelden van onevenwichtige machtsverdelingen, met alle problemen van dien. Deze lijken zich opvallend vaak af te spelen in socialistische regimes. Het huidige Noord-Korea is een lichtend voorbeeld van een socialistische heilstaat, maar ook de voormalige USSR met zijn voedseltekorten en corruptie, China met de Grote Sprong Voorwaarts (30.000.000 doden) en Nazi-Duitsland (need I say more) laten zien dat een grote en invloedrijke overheid geen garantie is voor een leefbare maatschappij.
Ik wil hiermee niet zeggen dat het socialisme per definitie escaleert. Maar, zoals het socialisme niet gelijk te stellen is met de wandaden in Noord-Korea, zo is het liberalisme niet gelijk te stellen met de wandaden in de financiële sector.
Iedereen lijkt het er over eens dat toezicht op banken van groot belang is voor iedereen die er direct of indirect bij betrokken is. Ook de VVD ziet hier een taak voor overheden. Wel zie ik liever misstanden bij een bank dan bij een overheid. Een grote maar corrupte bank kan ons een hoop geld en welvaart kosten, een grote maar corrupte overheid kost levens. Zolang er mensen bij welk systeem dan ook betrokken zijn kan het misgaan.
3. De VVD komt alleen op voor de rijken
Dit misverstand is begrijpelijk. Het liberalisme streeft naar een zo groot mogelijke vrijheid van het individu. Mensen die deze vrijheid serieus nemen en vol voor een carriëre gaan of een onderneming starten lopen het risico daar rijk van te worden. Dit heeft er via de belastingen voor gezorgd dat we in een belachelijk welvarend land wonen. Als het aan de VVD ligt wordt iedereen rijk. Dat vind ik een mooier streven dan de socialistische insteek van ‘dan maar iedereen arm’.
Het is ook een liberaal streven om zoveel mogelijk mensen aan het werk te hebben. Werken levert naast een inkomen een hoop andere, belangrijkere zaken op. Sociale contacten worden gelegd, mensen hebben het gevoel van betekenis te zijn en het vergroot je gezondheid én levensverwachting. Daar komt bij dat mensen in staat worden gesteld om uit te delen van wat ze hebben, zonder dat de overheid het van ze afpakt.
Een bevriend advocaat levert een dag per week in om zich in te zetten voor de kerk. Mijn vaste drukkerij neemt standaard een aantal wajongers in dienst én heeft een eigen windmolen. De Albert Heijn doet waanzinnig werk voor de Voedselbank. Kerken zenden mensen uit naar probleemgebieden. Dit alles kan omdat we de mogelijkheid hebben om onszelf te ontwikkelen en verantwoordelijkheid te nemen.
Ja, voor mensen die volkomen terecht in een uitkeringssituatie zitten is het even slikken als er gekort wordt. Maar als dat betekent dat daardoor meer banen worden gecreëerd, dan is dat mijns inziens socialer dan meer mensen in een iets hogere uitkering. En laten we wel wezen: zelfs als je een bijstandsuitkering hebt ben je wereldwijd gezien stinkend rijk. Laten we ook beseffen hoe we zo ver gekomen zijn.
Kortom: ik geloof in een kleine overheid die ruimte laat voor persoonlijke ontwikkeling, erop toeziet dat er goede zorg voor iedereen beschikbaar is en zorgt voor een basaal sociaal vangnet dat uitgaat van wat mensen kunnen, niet van wat ze niet kunnen.
4. De VVD zegt: eigen schuld, dikke bult
Deze misvatting komt waarschijnlijk voort uit het liberale idee dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor hun daden. Geen enkele partij is voorstander van het afschaffen van de sociale voorzieningen die we in Nederland zo hoog achten. Ook de VVD niet. Wel zou ik er voorstander van zijn als mensen zelf meer zouden ondernemen (lees: verantwoordelijkheid nemen) om ‘er wat van te maken’. Zolang een overheid zich overal mee bemoeit zal dit waarschijnlijk niet gebeuren.
Een voorbeeld ter illustratie. De Voedselbank waar ik werk, voedt iedere vrijdag meer dan driehonderd mensen, verdeeld over zo’n honderdzestig gezinnen. De mensen die er werken nemen gelukkig de verantwoordelijkheid op zich om voor de armen te zorgen. Wat me echter opvalt is dat de klanten van de Voedselbank zelf geen enkel initiatief tonen om bij te dragen.
Momenteel wordt er maandelijks schoongemaakt in de Voedselbank door mensen met drukke banen. Die komen vanuit hun werk om 18:30 uur om stof te zuigen, bakken schoon te maken, etc. Wat gaat er mis als er van die driehonderd mensen niet eentje zegt: “Joh, laat mij eens per maand een bezem door de gang trekken.” Uiteraard zitten er mensen tussen die daar niet toe in staat zijn, maar naar mijn idee komt ook dit weer voort uit een cultuur van: ‘hun’ hebben maar voor ‘ons’ te zorgen. Ik zie overigens zat klanten die wel in staat zijn iedere week hun Mercedes te poetsen.
5. Hoe kun je als christen nou VVD stemmen?
Veel mensen wijzen mij op de christelijke waarden die partijen als de ChristenUnie, het CDA maar ook de SP uitdragen. De voornaamste is dan wel het omzien naar de armen. Nu is dat voor mij precies de reden waarom ik liberaal ben. Jezus roept ons niet alleen op om voor de armen te zorgen, maar ook om begaan te zijn met ze. Op een website kwam ik een mooie verwoording tegen: Voor Jezus is dienstbaar zijn veel meer dan alleen maar de zorg voor armen, weduwen en wezen. Het omvat de volle liefde voor de naaste gelijk je zelf. Dit staat wat mij betreft haaks op de socialistische opvatting dat de overheid zorg moet dragen voor de armen.
De mensen die het goed hebben kopen via de belastingen hun schuldgevoel af en hoeven niet meer in actie te komen. Ieder gevoel urgentie en betrokkenheid wordt zo de nek omgedraaid. De armen krijgen wat ze nodig hebben en moeten verder niet zeuren. Ook zij worden niet aangemoedigd om iets te doen aan hun eigen omstandigheden of die in hun omgeving. Deze twee sociale groepen komen elkaar nooit tegen. Dat is pas armoede.
Juist die sociale, persoonlijke betrokkenheid missen we in Nederland. Meer nog dan hogere uitkeringen en subsidies hebben we vrijgevigheid en naastenliefde nodig. Op deze manier creëer je ook meer draagvlak voor hetgeen de overheid wél doet. Samenleven werkt niet als de basale elementen worden uitbesteed aan een anoniem orgaan. Ook op het gebied van internationale ontwikkelingshulp geloof ik veel meer in initiatief van particulieren (gezinnen, bedrijven, kerken) dan van een overheid. Mensen kunnen prima zelf bepalen waar ze hun geld aan besteden.
Tot slot
In het kort komt het erop neer dat ik geloof in veranderde harten van mensen. Zolang dat niet gebeurt is het socialisme hooguit een pijnstiller, een zachte heelmeester. Het liberalisme is een eerste stap richting genezing. Een eerste stap richting het Koninkrijk van God.
Mark Eikema is 31 jaar oud, woont in Utrecht. Hij is getrouwd met Elsa en op moment van schrijven schier vader. Mark Eikema werkt als zelfstandig grafisch ontwerper en campaigner onder de naam Studio Redondo. Hij is christen en stemt bewust VVD. Dit bericht verscheen eerder op het web-log van Mark Eikema.
7 reacties op “Staat verandert hart van mensen niet”
@Mark – ik ben het met je eens dat iedereen vanuit zijn/haar eigen verantwoording en betrokkenheid ‘weduwe en wezen’ zou moeten helpen, echter dat sluit toch niet uit dat je als overheid daarin een waarborg/ondergrens aanbied? Onze maatschappij is ondertussen al zo individualistisch dat de meeste mensen niet eens weten hoe de vlag er bij de buren voor hangt. Je zou er huis aan huis voor aan moeten bellen om de mensen erop te bevragen. Nu zul je wellicht zeggen. Juist! Dat is wat men moet doen. Zoek dat contact en help je naaste/buren. Dan zeg ik: zorg jij maar dat je Nederland zo ver krijgt. Dat lukt (zelfs de ondernemende) VVD niet. Hiervoor is een hele cultuuromslag nodig.
Niet de cultuuromslag die jij voorstaat, door domweg af te bouwen wat er was en maar te hopen dat men het oppakt. Hierdoor worden de zwaksten het slachtoffer. De overheid is er niet alleen om de sterken te bedienen!
Ik heb mij nogal verbaasd over de dingen die je egenover elkaar zet:
Je geeft een voorbeeld van mensen die roepen ‘hun hebben maar voor ons te zorgen’, waarbij je een voorbeeld geeft van de voedselbank (geen overheidsinstelling) om daar vervolgens bij te melden dat mensen dit gedrag niet meer vertonen als de hulp een persoonlijk gezicht krijgt ipv die anonieme overheid. Jij en andere vrijwilligers geven dit gezicht aan deze particuliere organisatie en toch gebeurt het daar ook!?!
Je schrijft ‘liever iedereen rijk dan iedereen arm’ alsof er niets tussen die twee in zit. Het socialisme betekent heus niet dat iedereen opeens arm gaat worden. (zeker niet als je elders betoogt dat iemand op bijstandsnivo ten opzichte van de rest van de wereld schatrijk is, wat een arm argument)
Je vergelijkt misstanden bij een bak met misstanden bij een overheid. Opnieuw: alsof het of het één of het ander is … ?
Je wil graag dat Nederland uit eigen beweging gaat geven ipv dat het uit de staatskas komt. Onderzoek toont telkens weer aan dat de gemiddelde Nederlander weinig doneert (ik geloof nog geen 0,5% van zn inkomen)
Ik zie niet in waarom dat opeens zou veranderen als de geldkraan van de overheid dicht gaat.
Vrijgevigheid en naastenliefde ontstaat niet door de noodzaak hieraan. Bedrijven geven aan de voedselbank om een sociaal gezicht te presenteren en omdat een groot deel van de hulpgoederen anders toch vernietigd moet worden.
Tot slot: ik bevind mij zelf in een uitkeringssituatie. Niet omdat ik ervoor gekozen heb, maar omdat mijn gezondheid mij in de steek heeft gelaten. Als ik morgen weer aan het werk kon, dan ging ik nu een potje janken – zodanig dat ik morgenochtend met rode oogjes op mn werk kwam – van blijdschap. Ondertussen ‘geniet’ ik een WIA uitkering. Het betreft een werknemersverzekering waarvoor ik zelf premie betaald heb gedurende mijn werkzame leven. Ik heb er gewoon recht op. Als ik ooit weer in staat ben te werken vervalt dat recht. Het is net als een autoverzekering. Schade rijden. Schade claimen. Schade vergoed krijgen.
Mijn financiële situatie rent wat harder achteruit dan die van een gezonde tweeverdiener. Dat is jammer, maar daarover hoor je mij niet klagen. Ik red mij wel. Maar of dat ook geld voor die bijstandsmoeder op 3hoog 6achter … ?
Ik vind het fantastisch om te redeneren vanuit ‘mogelijkheden’ ipv ‘onmogelijkheden’. Daar mogen wij mensen op aanspreken. Toch kunnen deze mensen zelf het beste bepalen wat zij kunnen. Neem maar van mij aan dat die schreeuwende ‘hun moeten maar voor ons zorgen’ mensen maar een uitzondering zijn.
Iedereen wil bijdragen. Iedereen wil presteren. Iedereen wil erkenning.
(Maslow heeft niet gelogen!)
Als vrijzinnigevangelisch betekent vvd-evangelisch, sorry, maar dan haak ik.
@Adg
Voor de duidelijkheid: Vrijzinnig Evangelisch is een opiniewebsite. Dat betekent dat er veel verschillende opvattingen een plek krijgen, ook opvattingen waar de redactie zelf heel anders over denkt. Als je een website zoekt waar alleen jouw eigen opvattingen geplaatst worden zit je hier verkeerd. Vanzelfsprekend zijn ook jouw opvattingen welkom op deze site, stuur gerust wat in.
Evert te Winkel
@ Mark
Tja… de solidariteit moet uit de mens zélf komen?
Ja zeker… helemaal juist. Maar ik blijft de sociaal-democratische Scandinavische landen (met Bijbels/protestants verleden) toch stukken menslievender en socialer noemen dan de liberale Angel-Saksische landen (met hetzelfde Bijbels/protestantse verleden).
Ik zou die (vanouds) meer sociaal-democratische Scandinavische landen ook zéker niet minder liberaal of minder vrijheidslievend durven noemen, als ik ze vergelijk met de vanouds meer liberale Angel-Saksische modellen.
Jij hebt het hier in je argumentatie dan wel over dictaturen als de USSR, Noord-Korea, China… maar daar moeten een hoog ontwikkelde en ervaren democratische kiezers als de Nederlanders zich toch niet mee vergelijken, hé. Nederland is de oudste republiek van Europa, zij het nu een republiek met een koningin.
Nederlandse kiezers moeten als vanouds protestantse democratie dus het vergelijkbaar democratische (meer sociaal-democratische) Scandinavië met het (meer uitgesproken liberale) Angel-Saksische model vergelijken.
Waar is de meeste welvaart onder het gewone volk? Waar is de meeste koopkracht? Waar is komen mensen het hardst op voor liberale beginselen als meningsvrijheid of rechtstaat überhaupt? In het land van de Cartoonrellen of het land van het onsluitbare Guantanamo Bay… waarmee ik niet Cuba bedoel!
Jij vergelijkt geen appelen met citroenen maar ervaren democratieën als Nederland met achterlijke dictaturen als China en Noord-Korea.
(Die vergelijking zal vele Chinezen dan weer pijn doen… maar zolang dat land niet democratiseert is dat de bedoeling. Pak vast!)
Excuus, maar… De Europese sociaal-democratie heeft Europa opgebouwd, de voorbije 70 jaar en sinds goed 20 jaar nemen de liberalen pas een groter aandeel aan die macht.
Ik verwittig: in de voorbije 1000 jaar heeft West-Europa nog nooit zo’n lange periode van relatieve ‘vrede’ en ‘voorspoed’ gekend. 70 jaar… dat is zéér lang voor de Europese geschiedenis! En niemand kan ontkennen dat de sociaal-democratie daar minstens mee toe bijgedragen heeft.
@ persoonlijk bedenking voor de Nederlandse kiezer: met de woorden van de (conservatief-katholieke) acteur Klaus-Maria Brandauer: Europa is niet het probleem… het is de oplossing!
Christelijk en liberaal kan prima samen, maar keihard immigratiebeleid en christelijk ook? Natuurlijk daar zijn het CDA (Leers) en de PVV daar uiteraard ook goed in, dat keiharde beleid bedenken en uitvoeren. Maar de VVD kan er zelf ook wat van. Als zelfs rechters moeten ingrijpen om te voorkomen dat Somaliers eruit geschopt worden, terwijl het daar onveilig is… Dat vind ik diep en diep triest, niet christelijk en ook niet liberaal! Want we hebben het hier niet over mensen die terug kunnen, maar niet willen. Het gaat om mensen die in elk geval voorlopig niet terug kunnen en dus recht hebben op een goede opvang. CDA, PVV en VVD wens ik dan ook een verkiezingsnederlaag toe! Voor de liberale stemmer zijn er trouwens ook goede alternatieven voor de VVD, zoals D66.en de Piratenpartij.
Ik ben het grotendeels eens met de argumenten van Mark, maar niet met zijn conclusie dat je dan maar het beste VVD kunt stemmen.
Wat Mark in zijn stuk benoemt, is de “entitlement culture” van links: “hunnie” hebben maar voor “ons” te zorgen. Die cultuur is niet elke werkloze aan te rekenen, maar wèl hun voormannen zoals Emile Roemer.
Het CPB heeft berekend dat het VVD-programma 500.000 meer banen oplevert dan het SP-programma. Gewone banen binnen de Nederlandse wet qua contractuele voorwaarden, minimumloon, etc. En wat zegt de SP? Dat zijn “pulpbanen” – je kunt beter in de uitkering zitten dan zo’n baan accepteren. Nogmaals: normale banen binnen de voorwaarden die de Nederlandse wet daaraan stelt!!!
Ik kom uit een links nest. Mijn groot- en overgrootouders werkten in het veen, in de mijnen en in de havens. Ze verhuisden naar waar werk was, stichtten daar kerken waar naar elkaar werd omgekeken, en stemden links. Waarom? Omdat links opkwam voor de werkende Nederlander aan de onderkant.
Wat een enorm contrast met het links van vandaag, dat juist opkomt voor de Nederlanders die zich te goed voelen om te werken. Die liever in Oost-Groningen in een uitkering blijven zitten dan “in Stad” een baan te gaan zoeken. Die het vertikken om in het Westland ook maar te komen *kijken* naar een baan in de kassen maar wel in Rotterdam een uitkering ontvangen. Is het dan echt “rechts” om te zeggen: morgenvroeg om 7 uur een busje voor de deur, en wie niet instapt, krijgt geen geld meer? Mijn grootouders waren links omdat links voor de werkenden was. Ik sta daar precies zo in als zij, en daarom kom ik tegenwoordig meer “rechts” uit. Niet omdat ik rechts ben, maar omdat “links” volkomen is veranderd.
Als christen zeg ik dat “hulp aan de armen” verder gaat dan ze achter de geraniums opsluiten en elke maand wat geld naar binnen gooien. “Hulp” is: hen weer leren op eigen benen te staan. Wie dat uiteindelijk niet kan, ontvangt zorg, uiteraard. Maar het is in Nederland een enorm politiek taboe geworden dat er mensen zijn die dit *wel* zouden kunnen. Mark doorbreekt dit taboe geheel terecht.
Ik snap het ook eerlijk niet van mijn linkse vrienden: net als “links” ben ik een groot voorstander van ontwikkelingssamenwerking, NGO’s, etc. Waarom: omdat die organisaties enorm nuttig werk doen dat ertoe leidt dat mensen leren op eigen benen te staan. Mensen leren vissen ipv vis brengen. Dat is wat NGO’s doen, en daarom steun ik een uitbreiding van het budget OS. Maar binnen de Nederlandse landsgrenzen kiezen ze voor partijen die diametraal tegenovergesteld opereren aan wat ze in het buitenland promoten: “hulp” is niet “helpen op eigen benen staan”, maar “geld toewerpen”. “Sterke schouders, zware lasten” wordt een argument om de rekening te verschuiven naar de middenklasse, ipv een argument om meer schouders sterk te gaan maken. Ik snap het eerlijk niet.
Is de VVD een oplossing? Nee. De VVD vind dat mensen op eigen benen moeten staan, en wie dat niet kan, die kort je net zolang tot hij/zij het op miraculeuze wijze wèl kan. De VVD heeft óók geen mechanisme om mensen van A naar B te krijgen. Daarom stem ik vol overtuiging op een middenpartij: de ChristenUnie. Maar wel graag in een coalitie met de VVD. Rechts heeft een juiste analyse, maar geen oplossingen. Links heeft een analyse die de menselijke waardigheid van binnenuit stukmaakt. Dat lijkt me wel een gradatie erger.
[…] is een open deur. Voor Mark Eikema ligt het wel voor de hand, waarom dat zo is legde hij donderdag op deze site uit. Als er iets is wat uit zijn verhaal duidelijk werd, is het wel dat Eikema een sociaal hart […]