Doe als God: Zeg eens nee op zijn tijd

Evert te Winkel

Vraag: “Kan je stilte ook verstaan?”
Antwoord: “Ja. Het is goed om te oefenen in stilte, dan komt God dichterbij. Want God is er altijd.”

Na afloop van zijn lezing moet Jean-Jacques Suurmond uit de bloedhete tent op het Flevoterrein gered worden. De presentator vertelt bij de introductie van de lezing van Suurmond dat de tent Het Klooster weliswaar de mooiste tent op het festivalterrein is, maar ook de warmste. Suurmond zelf introduceert zichzelf door te beginnen over de uitzending van Zomergasten, waarbij gast Jolande Withuis onwel raakte en de uitzending afgebroken werd.

Doe als God
In de warme tent zijn voldoende redenen om onwel te raken. Het verhaal van Jean-Jacques Suurmond is daar niet bij. Direct maakt hij het thema van zijn lezing duidelijk: ‘Doe als God, zeg eens nee op zijn tijd’. Suurmond zal een tegendraadse boodschap brengen, dat is al wel duidelijk.

“We zijn niets liever dan iemand anders”, begint de theoloog. “Als we op vakantie gaan, dan is dat steevast een ver en exotisch land. We zijn dol op alles wat anders is. Tot er bij ons in de straat een allochtoon gezin komt wonen, met hun drukke kinderen.” Dan voelen we ons volgens Suurmond ongemakkelijk en bedreigd. “Ze zijn zo duidelijk anders, zo duidelijk een vreemde.”

De ander en ik
“De allochtoon bij ons in de straat herinnert ons aan de vreemde in onszelf. Want ten diepste zijn wij een vreemde voor onszelf. Daar willen we liever niet aan, daarom laten wij dat in het onbewuste.”

Maar, zegt Suurmond, “Ook Augustinus wees ons er al op dat wij een vreemde voor onszelf zijn. Augustinus leert ons de weg naar binnen en concludeert dan dat wij oneindig zijn. Hoe dieper ik in mijzelf kom”, herhaalt Suurmond de boodschap van Augustinus, “hoe meer nieuwe dingen ik tegenkom. Wij weerspiegelen door onze oneindigheid de oneindigheid van God.”

“Als je Riet een hand geeft, tast je in een afgrond”, zegt Suurmond. Wie is Riet? Het wordt niet duidelijk. Maar wat voor Riet geldt, geldt voor iedereen. “De mens is een mysterie. Van elk levensjaar slapen wij vier maanden, op dat moment niet bewust van onszelf en zonder zelfbeschikking. We zijn dan vreemd voor onszelf.”

“De vreemdeling in onszelf zou verplicht moeten inburgeren. Dat wij vreemd zijn voor onszelf gebruiken wij graag als excuus: ‘zo ben ik nu eenmaal, niets aan te doen. Als we lef hebben erkennen we van onszelf dat wij onbekend zijn. Jezus zegt: Heb je naaste lief als jezelf. Maar als je de vreemdeling in jezelf verwerpt, dan verwerp je ook de vreemdeling buiten je. De allochtoon buiten je wordt dan zondebok, zodat je niet naar de allochtoon in je hoeft te kijken.”

Inmiddels wordt de warmte in de tent bijna ondoenlijk.

Gebed
“Cultuur is erop gericht het vreemde uit te bannen”, gaat Suurmond verder nadat hij het zweet van zijn gezicht heeft geveegd. “Maar dat vreemde moet niet uitgebannen worden. Leven zelf is een vreemde gave. De raadselachtigheid van ons bestaan wordt zichtbaar door de vreemde in onze eigen straat. De vreemdeling leert ons dat ons eigen bestaan niet vanzelfsprekend is. Daarom is gastvrijheid in de bijbel zo belangrijk.”

Daarop vervolgt Suurmond dat de kracht van het gebed in de stilte zit. “Gebed krijgt geen antwoord, dat maakt het juist zo groots. Zou je wel antwoord krijgen, dan is het als een spiegel: je krijgt dan terug wat je al vraagt. Gebed is juist een oefening in stilte.”

Ondanks de warmte neemt Jean-Jacques Suurmond nog de tijd om antwoord te geven op vragen.

Vraag: “Kan je stilte ook verstaan?”
Antwoord: “Ja. Het is goed om te oefenen in stilte, dan komt God dichterbij. Want God is er altijd. Stilte is Gods mantel over de onrustige mens.”