Simple Church en varianten daarop vormen de blauwdruk voor het online kerkelijk leven. Er zijn een aantal redenen waarom Simple Church aansluit bij de wens van online kerkelijkheid, waar ik later uitgebreider op inga. Eerst over Simple Church en de verhouding tot onze moderne maatschappij. In een razend interessant rapport uit 2010 (pay with a tweet) geven Marc van der Woude, Steve Hill en Jonathan Fokker van simplechurch.eu een korte definitie van wat Simple Church is:
„For the purpose of this research we defined ‘simple church network’ as a relational network of small groups (3-20 people), made up of people who follow Jesus and extend his Kingdom. Simple church networks have no church buildings or paid clergy, and their meetings can take place anywhere – in neighbourhoods, schools, workplaces, cafés, outdoors. Another common term for simple church is ‘house church’ or ‘organic church’.”
Zijn waar de mensen zijn
Ik ga later in op de uitgebreidere definitie die het rapport geeft. De korte samenvatting toont adequaat de belangrijkste elementen en laat zien waarom Simple Church zo interessant is voor online kerk en voor missionaire kerk. Om met de laatste te beginnen, het element: „hun samenkomensten kunnen overal plaatsvinden: in buurten, scholen, bedrijfsruimten, cafés en buiten” komt opvallend overeen met het motto van het missionair werk van de PKN: „Zijn waar de mensen zijn.”
Zijn waar de mensen zijn, is ook het doel van bijvoorbeeld MijnKerk, vertelde Fred Omvlee in een interview van Marleen Stelling en mij voor oecumenisch opinieblad VolZin. Simple Church kan overal, ook online. Het rapport zelf noemt internet als een mogelijk begin van een huiskerk (pag. 11), maar niet de plaats van een Simple Church op zich.
»De diversiteit onder Simple Church-groepen in Europa is erg groot. Er zijn Simple Church-netwerken onder specifieke etnische groepen, maatschappelijke groepen en in specifieke geografische omgevingen. Sommigen zijn redelijk georganiseerd, anderen functioneren op meer informele wijze.«
Online kerk is gericht op netwerk, sinds Facebook en LinkedIn steeds meer gezien als kernwaarden van onze huidige cultuur, netwerk is meer open en meer ‚vloeibaar’ dan gemeenschap, wisselende netwerken zonder duidelijke grenzen zijn steeds gebruikelijker. Internet is tamelijk organisch van aard en hetzelfde geldt in toenemende mate voor de samenleving buiten internet. Wat oorzaak en gevolg is, is aan anderen om te beoordelen. De waarden van Simple Church passen dus bij de waarden van de moderne samenleving.
Klein en organisch
Eén van de waarden die ook typisch is voor Simple Church en de huidige cultuur is de relatieve informaliteit en platheid van organisatie, in de korte definitie ‚organic’ genoemd en omschreven als ‚no paid clergy’, de uitgebreidere definitie noemt het (6) ‚Decentralized: bottom-up initiative, including communion, baptism and discipling others.’ Overige onderdelen van de definitie zijn: 1. klein (3-20 personen), 2. Jezus-gericht, 3. relationeel, 4. denkend vanuit missie, 5. gericht op het creëren van nieuwe discipelen en kleine groepen en 7. verbonden op lokaal of nationaal niveau met andere kleine groepen. Tot Simple Church werden in het onderzoek gerekend alle groepen die aan minimaal zes van deze zeven elementen voldeden en in ieder geval aan de laatste.
De combinatie met dat wat de Simple Church niet is, maakt het nog interessanter:
1. A congregational church service as the main focus of church life (there can be celebrations and network meetings though).
2. A fulltime paid pastor or clergyman who oversees the laity (there can be pastors, elders and deakons though, and apostolic workers could be paid to equip the different house churches in a network and/or start new ones).
3. A building as the central location of church life.
Dit alles bij elkaar is ‚slechts’ een onderzoeksdefinitie, maar dat de onderzoekers lyrisch zijn over het concept Simple Church steken zij niet onder stoelen en banken. Daar wil ik ook niets aan af doen, ik vind het enthousiasme over de eenvoud en de moderniteit van het concept heel begrijpelijk.
Achterdeur
Wel wekt het geheel een indruk die sterk laag-liturgisch is, hoewel dat vermoedelijk niet noodzakelijk zo is. Ik juich dat toe en toch ook niet. Ik heb eerder bij een kerk gezeten die aan de uitgebreide definitie voldoet (hoewel slechts deels aan punt 6) en zit nu bij een andere kerk die eveneens laag-liturgisch is. De eerste kerk is opgehouden te bestaan, grotendeels uit elkaar gevallen toen het even wat minder ging. De andere kerk is inmiddels uitgegroeid tot de grootste kerk van Apeldoorn, maar heeft een grote achterdeur.
»Zij ontdeken dat niet-gelovigen liever grote bijeenkomsten gebruiken om ergens binnen te komen dan kleine groepjes. Het onderliggende idee is dat mensen veranderd worden in kleine groepjes van drie, bemoedigd in de groep van twaalf en geïnspireerd bij de grotere viering.«
Hoe komt het dat zoveel mensen bij de laatste kerk zo snel weer afhaken? Als ik het zeer kort mag samenvatten: Omdat we maar wat doen. Met het verwerpen van de vormen en manieren van de traditionele kerken, in het verleden vaak aangeduid met ‘dode kerken’, willen we dichtbij de leefwereld van mensen staan. We willen de kloof tussen kerk en wereld dichten. Het onderscheid tussen kerk en wereld zou zo klein mogelijk moeten zijn. En we struikelen gezamenlijk niemandsland in, waarbij we velen vermoeid en gewond achterlaten.
Een kerk zonder drempel laat mensen gemakkelijk binnen, maar men loopt er even gemakkelijk weer uit. Waar laagdrempelige initiatieven opgezet worden als tussenstap voor mensen om in de kerk terecht te komen, blijkt zo’n tussenstap al snel de rol van kerk op zich te nemen. Je krijgt een kerk die geen uitdaging biedt, die mensen gemakkelijk kunnen begrijpen. Als de kerk is zoals de wereld om de kerk heen, waarom zouden mensen op zondagochtend, bijvoorbeeld, er nog voor uit bed komen?
Simple Church en ecclesiologisch minimum
Dat risico lopen varianten van Simple Church ook; kerken die vollopen en weer leeglopen. Kerken waar men komt zolang men er behoefte aan heeft, een periode die over het algemeen tamelijk kort is (de meeste Simple Churches in het rapport bestaan sinds 2000. Volgens de makers van het rapport is dat een ’turning point’, het kan ook met de korte levensduur van dergelijke kerken te maken hebben). De vraag waar iedere Simple Church voor staat, is hoe de uitdaging vastgehouden kan worden en hoe mensen in contact gebracht kunnen worden met het vreemde.
Teun van der Leer gaat in op Fresh Expressions en Emerging Church in zijn stuk over het ecclesiologisch minimum. Daarin geeft hij aan dat kerken in ieder geval met elkaar verbonden moeten zijn. Dat komt overeen met het rapport van Simple Church, waarin dit het enige criterium is dat altijd verplicht is. Maar, er volgt meer:
“…er [is] veel ruimte om te experimenteren en nieuwe vormen te zoeken, maar die ruimte [is] niet onbeperkt. Twee of drie mensen die samenkomen om te eten, te bidden en/of bijbelstudie te doen, vormen nog geen kerk. Er zal een vorm van verbondenheid moeten zijn met andere kerken en gelovigen, minimaal langs de weg van het willen putten uit en leren van andere tradities. Er zal vorm gegeven moeten worden aan de heerschappij van Jezus Christus op terreinen als diaconaat, zending & evangelisatie, gemeenteopbouw, doop en avondmaal. Er zal ruimte en aandacht moeten zijn voor het ontdekken van de gaven van de Geest die deze gemeenschap geschonken zijn en wat dat betekent voor de organisatie en leiding van hun kerk en voor hun roeping en opdracht in de wereld.”
Kerk is voor Teun van der Leer dus óók een structurele zaak, niet slechts een zaak van enkele individuen en hun intenties. Hij voorspelt dat bijvoorbeeld de Alpha Cursus kan uitgroeien tot een kerk, maar het nog niet is. Ook de ‘zondagmorgenbrunch’ van YFC kan een kerk worden, maar vormt vooralsnog een soort bruggenhoofd naar kerken. Zo zullen sommige groepen behorend tot Simple Church een echte kerk zijn, anderen zijn meer bruggenhoofd naar de kerk. En dat laatste kan ook nuttig zijn.
De grote vraag is hoe online kerk een bruggenhoofd voor de kerk kan zijn en hoe deze online kerk een echte kerk kan zijn. Daar ga ik volgende week op in.
De kerk van nu:
Hoe ziet de online kerkelijke community van de toekomst eruit? Henk Medema noemde op zijn blog een aantal goede en belangrijke elementen daarvan. Zijn blog vormt een beginpunt voor een uitgebreidere overdenking van de vraag: Wat is het ding kerk in relatie tot de online wereld? Lees alle artikelen die over de online kerk verschijnen hier. Reacties zijn welkom, hieronder of via de mail: e.tewinkel [at] vrijzinnigevangelisch.nl
Quotes vertaald uit het hierboven genoemde rapport over Simple Church in Europa. Dit rapport bevat samengevatte voorbeelden van Simple Churches in heel Europa. Het verdient op zich een zelfstandige bespreking, maar binnen het huidige doel, namelijk zoeken naar de wenselijkheid en de wijze van online kerk, heeft dat geen plaats.
