In het huis waar ik woon hebben we de afspraak dat die de afwas doet, ook het gasstel even met een doek afneemt. Een goede afspraak, want daardoor wordt het gasstel zeker een paar keer per week schoongemaakt. Ik haal over het algemeen niet een doek over het hele gasstel, maar ga echt op zoek naar de vieze plekken en maak dan vaak óók plekken schoon die anderen over het hoofd hebben gezien. Ik moet hieraan denken vanwege de ophef over de oproep van Piet Bakker om met het rituele feitenchecken te stoppen.
Misschien begrijp ik de ophef niet zo goed, maar als je het mij vraagt wil Piet Bakker niet dat we stoppen met feiten checken, maar dat we de feiten die we checken juist beter en effectiever controleren. Nergens pleit hij volgens mij voor slordige journalistiek en voor het publiceren van verhalen waarvan je als journalist de waarheid betwijfelt. Om de analogie met het gasstel door te trekken: Niet ritueel overal een slap doekje overheen halen, maar op zoek naar de plekken waar het echt vies is.
Het protest wekt op mij indruk alsof de protesterenden onvoldoende vertrouwen hebben in de intuïtie van journalisten, in hun kracht om zwakke plekken in claims te vinden en het verstand om juiste keuzes te maken in welke claims ze onderzoeken. In een reactie zegt hij dit vrijwel woordelijk:
“Wanneer ga je iets checken? Als je het niet vertrouwt, denkt ‘is dat wel zo?’ ‘klopt dat wel?’. Bij gerede twijfel over de betrouwbaarheid dus. […] Waar ik me tegen verzet is het rituele nabellen.”
Dit lijkt me vooral belangrijk omdat het onmogelijk is om iedere claim te onderzoeken en een zaak altijd van alle denkbare kanten te bekijken. Alle feiten checken, zorgt dat geen enkel feit écht gecontroleerd wordt. Het leidt af van wat er écht toe doet, namelijk het onderscheiden van cruciale en onbelangrijke informatie.
Laten we als journalisten ons focussen op die verhalen die journalistiek wantrouwen oproepen en hiervan de feiten streng en diepgaand controleren. Laten we alleen wederhoor toepassen als er daadwerkelijk sprake is van ernstige beschuldigingen. We hebben al genoeg journalistieke rituelen.
Evert te Winkel is slow journalist. Vaak zo ‘slow’ dat hij eindelijk eens over een onderwerp gaat schrijven als het allang uitgekauwd. Schrijft meestal over religie, want dat is al 2000 jaar uitgekauwd.
