“…zodat je alleen jezelf hoeft te zijn,” eindigt de reclame voor een datingwebsite die ik laatst niet geheel vrijwillig op de televisie zag. Jezelf zijn, authenticiteit genoemd, is het dogma van de eenentwintigste eeuw. Het enige dogma waarin iedereen orthodox wil zijn.
Meer nog dan gelijkheid en vrijheid is authenticiteit is voor velen de waarde geworden waar het leven om draait. Het leven is het pas waard om te leven als je het als jezelf leeft, dat impliciet wil zeggen: bewust als jezelf. Nu ben ik niet van plan om mijn leven als iemand anders te leven, integendeel, maar een dergelijk begrip van authenticiteit gaat uit van een mens dat losgekoppeld is van zijn “relaties, verwikkelingen, emotionele en meer nuchtere aangelegenheden,” zoals de oersaaie en degelijke wetenschapsfilosoof Kees van Peursen dat noemt. Ik waarschuw vast: er volgen nog verschillende oersaaie en degelijke mannen in dit stuk, excuus daarvoor. Zo ben ik nou eenmaal.
Als mens zijn wij geen opzichzelfstaand wezen: ‘wie ik ben’ is vooral ‘wie ik voor anderen ben.’ Dat maakt het voor mij als christen ook zo lastig: ik ben onderdeel van een samenleving waar ik mijn identiteit niet aan ontleen en kan ontlenen. Dat is een serieus probleem, want identiteit bestaat slechts in relatie tot anderen of de Ander (aldus Emmanuel Levinas, een oude saaie man).
Het probleem met dogma’s zoals authenticiteit is dat je door ernaar te streven het juist verliest, als een kind dat een vlinder vangen wil. Wie authentiek wil zijn, gaat plots op zoek naar zijn allerindividueelste en allerinnerlijkste beweegredenen, om uiteindelijk niets te vinden. Of binnen evangelische kringen: wat geef ik aan God als ik ‘mijzelf’ geheel geef? Relax, je innerlijkste ik bestaat niet.
De zachtaardige intellectueel Joseph Ratzinger, als Paus Benedictus XVI verguisd, zei hier verstandige dingen over: “[D]e mens is ook natuur en hij handelt juist als hij deze natuur respecteert, ernaar luistert en zichzelf accepteert zoals hij is: als iemand die zichzelf niet creëerde. Alleen op deze manier is de echte menselijke vrijheid vervuld.” Plof neer in het frisse gras aan de waterkant, geniet van de zon en denk eens niet aan je zoektocht naar je ware ik, wil de emeritus-paus hiermee maar zeggen.
Martin Heidegger, man, oersaai, degelijk en helaas ook nazi, stelt het nog scherper: “We zijn als mens geworpen,” waaruit ik opmaak dat we onszelf dus niet geworpen hebben. Ik ben geen schepper van mijzelf of van mijn identiteit. Of, zoals christenen erkennen: God heeft mij geworpen en ik heb geen keus. Ik kan niet naakt voor mijzelf staan en zo mijn echte identiteit leren kennen. Een identiteit overigens die vloeibaar is. Het masker waar ik me zo aan erger, blijkt gewoon mijn eigen gezicht te zijn.
‘Je hoeft alleen jezelf te zijn.’ Een geniale slogan, want het aanbod stuwt de vraag alleen maar verder op, als een perpetuum mobile. Wie eenmaal bewust is niet te weten wie hij of zij is zal zichzelf altijd kwijt zijn. Maar wie zichzelf verliest zal zich vinden.
Voor de Gastendienstkrant van 22 juni 2014, 11.00 uur in evangelische gemeente Berea De Maten, de Heemgaard, Heemradenlaan 125, Apeldoorn. Koffie en thee staan vanaf 10.30 uur klaar. Zie hier de officiële uitnodiging:
Één reactie op “Ik ben gewoon mezelf”
Deed me denken aan The Last True Hermit (leefde dertig jaar in de bossen van Maine en is nu terug in de maatschappij):
“Chris became surprisingly introspective. “I did examine myself,” he said. “Solitude did increase my perception. But here’s the tricky thing—when I applied my increased perception to myself, I lost my identity. With no audience, no one to perform for, I was just there. There was no need to define myself; I became irrelevant. The moon was the minute hand, the seasons the hour hand. I didn’t even have a name. I never felt lonely. To put it romantically: I was completely free.”
Uit: http://www.gq.com/news-politics/newsmakers/201409/the-last-true-hermit?currentPage=5