Nieuwe kerk in Nederland?

Jos Strengholt reageert op 7keer7

Moet er een nieuwe kerk komen in Nederland, zoals voorgesteld door de initiatiefnemers van 7keer7? Ze legden hun oor te luisteren bij een select gezelschap gelovigen en in de samenleving, en het resultaat was een kerk waarin iedereen zich moet kunnen thuisvoelen. Dat werd door Karel Smouter en de zijnen in zeven punten samengevat.

Door: Jos Strengholt

De kerk van Jezus Christus is de gemeenschap van wie in Hem geloven. Jammer dat 7keer7 een tegenstelling schept tussen geloven en leerling van Jezus zijn. Leerlingen luisteren naar hun Meester en Jezus zelf spreekt keer op keer over de noodzaak om te geloven. Jezus zelf schept een scherpe tegenstelling tussen wie hem gelovig volgen, en wie dat niet doen. Het idee dat een christendom zonder dogma’s, zonder helder omlijnde geloofsinhoud, beter zou zijn, is net zoiets als zeggen dat voetbal leuker wordt als we de regels afschaffen.

In het verslag van 7keer7 lees ik: “Jezus zelf zei niet ‘Geloof in mij’, maar ‘Word mijn leerlingen’. Dit is onwaar. Jezus vraagt zijn leerlingen om in hem te geloven. In de brieven van de apostelen worden de lezers in de eerste plaats als gelovigen aangesproken. Hier wordt door de schrijvers van dit rapport bovendien een onterechte tegenstelling geponeerd tussen de inhoud van geloven en de daad van geloven.

Open deuren
Ook wordt ons gezegd dat het kerkgebouw niet zo belangrijk is, dat het om de mensen gaat. Een open deur natuurlijk, we weten het. Mij komt het commentaar hierop vooral over als een aspect van de anti-institutionele achtergrond van 7keer7. De kerk moet vooral worden gezien als organisme, niet als organisatie. Dat is een oneigenlijke tegenstelling. Geen gemeenschap kan zonder organisatie.

Open zijn naar mensen, ook als die falen, eerlijkheid, stoppen met marketing van de kerk, stoppen met gladde lichtshows in de kerk, dat vind ik goede adviezen. De kerk is gemeenschap van gelovigen en moet dat ook echt tot uiting laten komen. We hoeven daarbij niet te wedijveren met gladde popconcerten of televisieshows.

Maar wat is er mis aan een goed uitgewerkte preek? Moet een preek dan niet goed uitgewerkt zijn? “Een kerk is er voor gemeenschap met elkaar, niet voor informatie-overdracht”, zegt 7keer7. Opnieuw een open deur, want welke kerk is nou alleen maar bezig met informatieoverdracht? De gemeenschap van de kerk heeft overigens wel behoefte aan informatieoverdracht. Het Woord van God moet niet alleen geleefd, maar ook aangeleerd worden.

Het doel van de kerk
De woorden “Een kerk is er voor gemeenschap met elkaar”, laten op zich een eigenaardige vergissing van de schrijvers van de conclusies van 7keer7 zien. Een kerk is er immers niet voor gemeenschap met elkaar, maar een kerk is zelf de gemeenschap van gelovigen. De kerk bestaat niet om gemeenschap te scheppen, maar de kerk is de gemeenschap der heiligen. En die gemeenschap heeft veel behoeften, en de verkondiging en bespreking van de geloofsinhoud zijn daarin van groot belang  want Jezus is centraal als de schepper van de gemeenschap.

We zouden minder moeten spreken over God tegen elkaar en tegen anderen, want misschien “kan God ook eens zonder woordvoerders van zich laten horen.” Misschien de natuur in?  Ik heb niks met deze uitgekauwde romantische gedachte. God spreekt immers door middelen, en dat zijn doorgaans mensen – de kroon van zijn schepping nota bene. God kiest daar zelf voor, als je ziet hoe Hij in het verleden sprak.  Dat er soms verkeerd over God is gesproken moeten we dan niet ‘goedmaken’ met zwijgen, maar door als goed geïnformeerde gelovigen op de juiste manier over hem te spreken, liefdevol, en waarheidsgetrouw.

De kerk zou zich ook meer bezig moeten houden met het leven op aarde dan met de hemel, aldus het rapport. Waarom toch steeds van die oneigenlijke tegenstellingen? Ik weet niet welke kerken alleen maar met de hemel bezig zijn, maar ik kom maar weinig van zulke christenen tegen.

“We kunnen [dus] beter gaan tuinieren of aan iets moois beginnen te bouwen, dan eindeloos prakkiseren over wie er nu wel en niet in een hemel hierna komt. Geloof is geen ticket naar een hemel ver weg, maar een opleiding voor de hemel hier.”

Postmodernisme
Inderdaad, geloof is om ons vandaag aan God te verbinden, maar is het dan niet van belang om vast te stellen wat dit geloof dan inhoudt? We hebben het vermoedelijk niet over het vaste geloof van de islamitische radicalen die zich met een bomgordel opblazen. Welk geloof dan wel? Wat geloven we dan? Je kan nooit over geloof spreken zonder het over de geloofsinhoud te hebben.

Tenslotte moeten we als kerk van 7keer7 het postmodernisme omarmen. Natuurlijk, net zoals we daarvoor het modernisme omarmden, en daarvoor weer het pre-modernisme. Als kerk waaien we met alle winden mee.

Ik ben benieuwd wat Smouter c.s. bedoelen met “Als het christendom de postmoderne tijd leert omarmen, zal zij eindelijk afscheid kunnen nemen van verhalen die van a tot z kloppen, en helemaal sluitend moeten zijn. Van gesloten, geharnaste wereldbeelden, die vaker beknellen dan bevrijden. Niemand hoeft dan meer de schijn op te houden van het zeker weten.”

Worden we hier opnieuw met een straw-man argument belaagd? Alsof de enige keus die ons rest het omarmen van het postmodernisme is. In de bijbel verzette Paulus zich nogal tegen de gebruikelijke filosofische bewegingen van zijn tijd (het sofisme bijvoorbeeld) en Paulus bleef ongegeneerd Jood, ook in zijn spreken met niet-Joden, maar ons wordt gezegd dat we ons aan de tijdgeest mogen overgeven. Alsof we als christenen geen eigen wereldbeeld hebben. Eigenaardig.

De ouderwetse kerk
Waar vinden we het nieuwe christendom van Smouter en de zijnen? “Kleine en grote initiatieven springen overal als paddestoelen uit de grond. Nu de kerk als instituut op zijn retour lijkt, keert het juist op onverwachte plaatsen in nieuwe gedaanten terug.”

Is dat het? De kerk lijkt op zijn retour als instituut? Maar misschien mag ik de samenstellers van de zeven punten dan vragen om ietsje over de grens te kijken. Wereldwijd groeit de institutionele kerk als kool. De kerk die gelovig is, die de ‘gewone’ orthodoxe geloofsinhoud verkondigt. De kerk die gastvrij is, armen helpt, verdrukten bijstaat, die voor gezinnen zorgt en voor daklozen. O ja, dat is ook de kerk die zich tegen abortus verzet, en die niet akkoord gaat met het idee van het homo-huwelijk, dat ook. Het is de kerk die over Jezus spreekt, die elke week het Evangelie preekt, waar wekelijks de eucharistie wordt gevierd als ontmoeting met de Heer. De gewone ouderwetse kerk. Die doet het wereldwijd beter dan ooit tevoren.

Zo gek nog niet
Misschien zit de echte pijn dus niet in de kerk in Nederland, maar in de samenleving. Als mensen het evangelie niet willen geloven, moeten we moedig durven zijn en aanvaarden dat onze kerk marginaal is geworden. Voor wie trouw is aan het evangelie en voor wie tegen de klippen op God en zijn naaste liefheeft, is het pijnlijk om te zien dat zijn Heer en diens Evangelie worden weggehoond. En soms heeft de kerk daar ook toe bijgedragen door zich onhandig of slecht te gedragen, natuurlijk speelt dat een rol.

Vreemd genoeg groeide die slechte, onhandige kerk eeuwenlang onstuimig. Vreemd genoeg hebben mensen zich eeuwenlang, ondanks de zwarte randjes aan de kerk, blij en tevreden gevoeld binnen die gemeenschap. Misschien was die kerk zo gek nog niet. Wie in de rest van de wereld rondstapt ziet dat honderden miljoenen katholieken, anglicanen, gereformeerden en evangelischen dolgelukkig zijn met hun falende, onhandige, niet volmaakte kerkelijke gemeenschappen.  Meer en meer mensen  voegen zich daarbij.

We hebben een Bijbel, een traditie, een geschiedenis, dogma’s, een wereldwijde gemeenschap van het geloof, en we hebben een Drie-enige God. Wat Hij van ons vraagt is bovenal dan we Hem trouw zijn. Laten we als kerk in Nederland maar niet teveel proberen een nieuw wiel uit te vinden – misschien verwerpen we daarmee impliciet wel de Heer die zijn kerk 20 eeuwen lang leidde en vulde met zichzelf, en die deze kerk gebruikte om mensen tot zich te trekken.

Jos Strengholt is anglicaans priester in Heliopolis in Egypte en voormalig journalist. Artikel met toestemming overgenomen van zijn blog.